Գիրք Դատաստանի

Եթէ կատարեալ ոք իցէ եւ չար կամօք գործիցէ, եւ անկեալն մեռցի, արեան դատաստան լիցի, որպէս եւ գրեալն է՝ հատուսցի. իսկ բեկեալն՝ բժշկութեանն եւ դարմանոյն տացի. իսկ զգայութեանցն վնասելոյ՝ որպէս եւ գրեալն է, այնպէս հատուսցի. իսկ ոչ անբիծ բժշկեալն՝ կէս զգայութեանցն հատուսցի։ Ապա թէ ընդ խաղ իցէ, նոյն լիցի դատաստան, զի ոչ խաղալ, այլ զարհուրել արժան էր, սակայն ներեսցի վասն սովորութեան աշխարհի՝ մինչ ի կէսն հատուցանել կամ յերիցն՝ մին։ Սոյն օրինակ եւ ապաշխարութիւնն լիցի, թէ ի դատաստան ոչ մտանէ։ Իսկ եթէ մանուկ իցէ, տեսցի հասակն, որպէս յառաջագոյն գրեալն է, եւ այնպէս դատեսցի, միանգամայն չարակամութեամբ առնել կամ ընդ խաղ։ Ճշգրտութեամբ տեսցի կամայն եւ ակամայն։ Եւ զի կատարեալ ակամայ է, որոց յետոյ զեղջ հետեւի, իսկ կամաւորին՝ ուրախութիւն։ Այլ թէ ըստ ինքեան զոք տեսեալ խրտնչի, եւ վնաս լիցի մահու, թէ ի թշնամեաց յայլազգեաց իցէ, զի բնութիւն է նոցա ի կորուստ մեր խնդալ, կէս արեան դատաստան լիցի. ապա թէ քրիստոնեայ թշնամի իցէ՝ կիսոյ կէսն, այլ ըստ ապաշխարութեանն՝ կէսն լիցի Եւ բեկելոյն եւ զգայութեանցն վնասելոյն այդոքիւք դատեսցին։ Իսկ թէ չիցէ թշնամի, սակայն յահուր շարժմամբ վնասիցէ, մի՛ լիցի անպարտ յաղագս այլոյ ժամանակի զգուշութեան. քննելով՝ սակաւ յամենայնի տուգանք լիցի։ Ապա թէ համեստ շարժմամբ եւ ըստ կարգի գնալն իցէ, տուգանաց դատաստան մի՛ լիցի, բայց ըստ իւրոյ խղճին եւ ըստ կամաց. նմանապէս եւ ապաշխարութիւնն լիցի։

Եւ ակամայ սպանութիւն լինի բազում օրինակաւ, սակայն զնշանակս տացուք չափաւորապէս։ Եւ է այսպէս։ Զի ի հարկանել ուրուք փայտ եւ ոստեալ տապարն, որ է կացինն, եւ ումեք դիպեալ սպանցէ։ Եւ կամ խոնարհ ի բարձանց կամ ի լերանց թողեալ փայտ կամ քար՝ դիպեալ զոք սպանցէ։ Եւ կամ յայգոյ, կամ ի դրախտէ, եւ կամ այլ ինչ յայսպիսեաց արտաքս ձգեսցէ քար եւ սպանցէ զոք։ Կամ ի ծառ ձգեալ ոք քար ի թափել պտուղ, եւ քարն անկեալ ի վերայ ուրուք սպանցէ, եւ կամ ի ծառայ ի խոնարհ թափել պտուղ, եւ քար իցէ մնացեալ ի ծառ կամ գաւազան անկեալ եւ կամ այլ ինչ այսպիսի, ուստի մահ գործեսցի։ Կամ վարդապետ զաշակերտս վասն խրատու հարկանէ ըստ չափոյ, կամ հայր՝ զորդի, կամ մայր՝ զդուստր, կամ սկեսուր՝ զհարսն, կամ եղբայր՝ զեղբայր, եւ կամ տէր՝ զծառայ, եւ կամ տիկին՝ զաղախին, եւ այլ ոք՝ զոք, ուստի վնաս մահու լիցի։ Եւ թէ զերիվար ոք ընդ հրապարակ վարիցէ, կամ զայլ ինչ ի կենդանեաց, կամ զսայլ, եւ առ ոտն կոխեալ՝ մահ լիցի։ Եւ կամ նետ որսոյ ձգիցէ, եւ կամ ի նպատակ, այսինքն՝ ի մողոք, կամ էրէ վայրի, եւ պատահիցի ումեք եւ սպանցէ։ Կամ թէ քար ոք ձգիցէ՝ կարծեցեալ քիսար գոլ։ Է եւ այլազգ ակամայ, յորժամ ի հետ մտանէ եղբայր զեղբայր սպանանել, եւ նա հարկաւորաբար դարձցի եւ սպանցէ, կամ ոք՝ զոք այդպէս։ Կամ յաւազակաց ի մէջ անկեալ՝ ի հարկէ սպանցէ։ Եւ են սոքա յակամայէ եւ ի կամաւորէ։ Իսկ ի պատերազմի սպանանելն՝ ի կամաւորէ եւ յակամայէ։ Եւ եթէ ոք ի գիշերի կարծիցէ զթշնամի հարկանել եւ հարեալ զբարեկամ սպանցէ. եւ է սա ի կամաւորէ եւ յակամայէ։ Եւ եթէ նետ ոք ձգիցէ, եւ թշնամոյ պատահեալ՝ սպանցէ, յակամայէ եւ ի կամաւորէ է։ Իսկ կամաւորն. եթէ ոք հարկանէ խիստ գաւազանաւ զմարդ՝ կարծելով յուղղութիւն ածել զչարագործն, մինչեւ հանեալ արիւն, յորմէ եւ մեռցի։ Նոյնպէս՝ եթէ քարիւ կամ փայտիւ զոք հարեալ առաւել չարչարեսցէ, քան զկարն, ընդ այնոսիկ համարեալ է, որ սրով սպանցէ, կամ այլ ինչ յայսպիսեաց։ Նոյնպէս՝ եւ որ փայտատ ինչ ձգիցէ, եւ ի ծանրութենէ երկաթին, եւ ի սրոյն իսկ, եւ ի ձեռացն երեւի հարուածն. ի բազմապատիկ դիմաց հարուածոյն, որ ի վերայ նորա են, գուշակէ գեղեալսն։ Նոյն օրինակաւ՝ առանց իրիք հարկանելոյ կամաւոր չարիք, որ յաւազակացն լինին։ Իսկ կանայք, դեղս արբուցեալ, արանց սովոր են սպանել. նոյնպէս եւ որ առ նախանձու դեղս տայ մերձաւորի, ընդ մահապարտս համարեալ է։ Եւ արանց եւ կանանց զոյգ է վճիռն։ Արդ, այդոքիկ են կամաւոր սպանութիւնք եւ նմանք սոցա, եւ ակամայքն եւ խառն յերկոցունցն, որպէս ցուցաւ. եւ բժշկել խոստովանութեամբ յայտնի է։ Այլ զդատաստան տացուք զօրինակ։ Զի որպէս գրեցաւ ի դատաստան թագաւորացն, զի թէպէտ ակամայ այլազգի զքրիստոնեայ սպանանէ իբրու զի խնդայ, ըստ կամաւորի դատեսցի ի գին արեանն։ Իսկ քրիստոնեայ զքրիստոնէ սպանեալ՝ կամաւոր է։ Եւ է կամաւորն, յորժամ վասն նախանձու կնոջն, կամ յաղագս ընչից, կամ վասն փառաց, կամ վասն այլ պատճառի սպանցէ. որպէս եւ գրեալ է՝ լիով դատեսցի։ Իսկ թէ ակամայ եւ թշնամի պատահի սպանեալն, յորոյ վերայ խնդայ, իբր զկամաւոր դատեսցի կամ ըստ ներման՝ ըստ կիսոյ, որպէս ի դատաստանս թագաւորացն գրեցաք։ Իսկ թէ բնաւին ակամայ իցէ, ըստ այնմ լիցի դատաստան, եւ եթէ խառն ի կամաւորէ եւ յակամայէ, ըստ այնմ լիցի։

Եթէ պատահի ումեք ջուր բերել առուով ի գործ ինչ կամ յաղագս ոռոգանելոյ եւ վճարեալ զիւր գործն եւ ընդ վայր թողեալ՝ վնաս ընկերին իւրոյ լինի՝ յայգի, կամ յանդաստան, կամ ի բնակութիւն ինչ առնիցէ, եթէ զգուշացոյց, եւ ինքն փոյթ կալաւ զգուշանալ, եւ ակամայ վնաս ինչ գործեցաւ, կէս վնասուն դատաստանաւ վճարեսցի. ապա թէ հեղգացեալ անփոյթ արար եւ ոչ զգուշացոյց՝ բաւանդակն վճարեսցի, մանաւանդ թէ թշնամութեամբ արասցէ։ Սակայն օրինակն տեսցի, եթէ յումմէ՞ եղեւ՝ յիւրմէ՞ թէ ի վարձկանէ, ի կատարելո՞յ թէ յանկատարէ, ի գիշերի՞ թէ ի տուընջեան, եւ այլն այդպէս դատեսցի։

Բազումք ի բժշկաց բազում վնասս գործեն դեղօք կամ ի փորձել զդեղս յայլսն, կամ չարակամութեամբ սպանանեն դեղօք, կամ վասն անգիտութեան վնասակար դեղս տան, կամ անվարժք գոլով՝ զցաւսն ոչ գիտեն, կամ հեղգանան, վասն զի զվարձս ոչ տան, կամ նախանձելով ընդ աշակերտսն՝ ոչ ուղիղ ուսուցին, եւ նոքա անգիտանալով՝ բազում վնասս առնեն, եւ թէ այլ ինչ ախտս ցաւոց մուծին՝ եւ եթէ այլ ընչիւքն եւ եթէ աշակերտօքն, զայսոսիկ զամենեսեան կամաւոր գիտեմք։ Իսկ ակամայք. զոր ի հիւանդին տեսողացն հեղգութենէ գործին կամ ի հիւանդին, կամ զի ըստ հրամանի նոքա զհիւանդն ոչ դարմանեցին, կամ ի մեծ ինչ հարկէ ոչ եղեւ հնար գալ բժշկին առ հիւանդին, կամ գիտութեամբ դեղ տուեալ կենաց՝ մահու եղեւ պատճառք։ Սոյնպէս հատանելն եւ խարելն այդոքիւք դատեսցին։ Արդ կամաւորացն արեան լիցի դատաստան, երբ վնասն յայտնին, ապա թէ խոստովանութեամբ ծնուսցի՝ կամաւորի ապաշխարութիւն լիցի. իսկ ակամային՝ անպարտ յիւրաքանչիւրսն լիցի։ Իսկ ի կամաւորէ եւ յակամայէ եղեալ վնասն՝ մի՛ լիցի անպարտ յիւրաքանչիւր յիրսն։

Եթէ ոք զոք ի գործ ինչ հարկիւ առաքէ, եւ վնաս լիցի մահու, այսպիսի ինչ. եթէ ի ծառ հանէ թափել պտուղ ի հարկէ, կամ ընդ գետ անցանել, կամ ի խումար ձի հեծուցանէ, կամ այլ ինչ այսպիսի, կամ վարձկան ի բան յղեալ ի հարկէ, եւ մահ պատահի, այդոցիկ արեան դատաստան լիցի ի կամայէ եւ յակամայէ, առաւել լիցի բռնադատողացն։ Իսկ վարձկանին եւ իւրոցն՝ եթէ աւելի քան զսովորութիւնն դատէ կամ հարկանէ, ընդ դատաստանաւ է կամայի եւ ակամայի։

Յաղագս այգեգործաց եւ այլոց ճշգրտել զօրինակն ոչ կարեմ՝ յաղագս զանազան սովորութեանց գաւառաց, բայց սակաւ ինչ նշանակ տացուք իրաւանց, զի ըստ սովորութեան վճռին այն հաստատուն առ նոսա կայցէ։ Արդ, մի՛ ոք անիրաւութեամբ զրկանս ինչ գործեսցէ, այլ իրաւամբք զբաժանումն արասցէ ընդ ընկերին։ Իսկ գող գտեալ ոք ի նոսա, կրկին տուժեսցի եւ ոչ չորեքկին՝ ըստ oրինացն, զի յիւր վաստակսն եւ ոչ յօտարին անիրաւէ։ Իսկ վարձաւ մշակացն վարձ ի յեղանակս առատութեան եւ նուազութեան դատեսցի. առաւելեալ՝ ի նուազն լիցի, եւ պակասեալ՝ յառաւելուլն։ Նմանապէս եւ յաղագս տեղեացն լիցի։

Եւ հովիւք եւ անդպահք ըստ սովորութեան գաւառաց զանազանին ի վարձս, սակայն ի ճշմարտութիւնն, որպէս կարգեալ եղեն, պահեսցի ի նոսա։ Արիութեամբ զգուշացեալ լիցին, եւ թէ պատահի գազանաբեկ լինել, յորժամ չիցէ ի ծուլութենէ, վկայ ի գէշն ածցէ եւ անպարտ է։ Եւ թէ չիցէ մերձ, եւ պատճառ անհոգութիւնն իցէ եւ կամ այլ ինչ, որ թէ պատահեալ էր մերձ՝ անվնասելի էր, դատաստանաւ է վճարել նոցա՝ կամ բաւանդակ, կամ ընդ կիսոյ. բաւանդակ՝ եթէ բնաւ յանփոյթութենէ եղեւ, եւ կիսոյ՝ եթէ խառն ինչ էր։ Յակամայից եղեալ վնաս՝ ի վարձէ մի՛ զրկեսցին։ Իսկ եթէ ի ծուլութենէ յայլոց այդպիսեաց պատճառաց գողասցին, դատաստանաւ է վճարել։ Իսկ եթէ իւր գողացալ եւ յայտ եկեալ, միոյն չորս եւ հինգ վճարեսցէ ըստ Oրինացն Այլ հարեալն եւ սպանեալն, վճարեալ լիցի, ի քարէ կամ ի գաւազանէ, նմանապէս՝ հարկանելն եւ բեկանելն, կամ հարցէ եւ վնասեսցէ՝ ըստ այնմ լիցի, եթէ ի վայր ելեալ ծնունդն մեռցի, եւ ինքն անփոյթ արարեալ մերձ ոչ իցէ։ Դոյն լիցի եւ որք զձիս եւ զջորիս արածեն։ Իսկ զմիմեանս հարեալ եւ սպանեալ՝ ըստ Oրինացն դատեսցի։

Եթէ պատահի աւեր եկեղեցոյն, յոր նուէրն եղեւ, թէ ի վանս, թէ ի գեղ, եւ աշխարհականք բնակելով առցեն եւ կերիցեն, իշխան լիցին այնոքիկ, որք նուիրեցին, առնուլ եւ յայլ եկեղեցիս նուիրել, թէ չիցէ կարծիս շինութեան, ապա թէ իցէ՝ ինքեանք սպասաւորեսցեն, մինչեւ շինեսցի, եւ մի՛ առ իւրեանս կալցին, զի Աստուծոյ է բաժին, յորմէ հետէ նուիրեալն եղեւ։ Այլ թէ պատահի զաւերեալ եկեղեցոյ զժողովուրդ առնուլ եւ այլ եկեղեցոյ տալ, յորժամ շինեսցի՝ առանց հակառակութեան անդրէն դարձուսցէ եպիսկոպոսն։ Ապա թէ ոք յայլոց ժողովուրդ կամեսցի եկեղեցի շինել հակառակելով, մի՛ տայցէ թոյլ եպիսկոպոսն. ապա թէ պահանջեսցեն ըստ պիտոյից, ըստ հրամանի եպիսկոպոսին եղիցի շինել։

Եւ վաճառք ըստ հրամանի թագաւորաց կարգեսցին ի քաղաքս կամ յիշխանաց՝ ըստ հրամանի թագաւորաց, թէ ի քաղաքս, կամ յաւանս, կամ յայլ ինչ տեղիս ի գաւառս։ Եւ նախադրութեամբ զչափս, եւ զկշիռս, եւ զոյգս նոքա դիցեն՝ տեսանելով զզօրութիւնս վաճառին։ Կարգեսցեն եւ կռփիչս միշտ որոնել եւ տեսանել, զի մի՛ նենգութեամբ ինչ արասցեն։ Այլ խարդախիցն խրատ ըստ հրամանի իշխանացն լիցի։ Գողին ի չափս եւ ի կշիռս հատուցանել չորեքկին եւ յանդիմանութեամբ նշաւակել ի զարհուրումն այլոցն։ Իսկ դահեկանահատիցն եւ դրամակոփիցն զձեռսն հատանել հրամանաւ իշխանաց։ Իսկ զմաքսն առնուլ իրաւապէս, յորժամ ի քաղաքս կամ ի գաւառս եկեալ վաճառիցեն։ Այլ մի՛ լիցի յանցս ճանապարհաց մաքսել, եթէ ոչ վաճառիցեն, բայց վարձս միայն, թէ ընդ նոսա գնալով ի թշնամեացն պահիցեն։ Այլ մաքս, որ է բաժ, հրամանաւ թագաւորաց լիցի եւ իշխանաց՝ հրամանաւ թագաւորաց։ Այլ ի վաճառս խաբողաց զտգէտսն՝ ըստ գողիցն հատուսցի։ Իսկ զգին հացի եւ գինոյ եւ զայլոց այսպիսեաց, ըստ քաջաբերութեան ամի կամ ըստ այլ իմիք պատճառի, նմանապէս ըստ նուազութեան եւ ըստ այդպիսեաց պատճառի փոփոխի ի վեր եւ ի վայր՝ թագաւորաց հրամանաւ լիցի եւ իշխանաց, յիշատակելով գաւառապետաց եւ ժողովրդապետաց։ Այլ անհաստատ լիցի փոխելն յաղքատաց ըստ կարեաց վաճառողաց եւ կամ փարթամաց՝ անկարօտից վաճառողաց։ Բայց իշխանք ի վեր եւ ի վայր զգինս առնել՝ ուղիղ տեսլեամբ արասցեն, զի մի՛ մշակք եւ այլ ինչ գործօնեայք, նմանապէս՝ վաճառականք, վրիպեալք զրկիցին յիւրաքանչիւր յերկանց. եւ կամ դատաւորք ճշգրիտ քննութեամբ ըստ հրամանի իշխանաց առնիցեն։

Արուեստաւորք ամենայն ըստ որում եւ իցեն արուեստի, եթէ հատուածով գործիցեն եւ եթէ վարձով, յորժամ ոչ ըստ հաճոյից տեառն գործիցեն, այլ եւ զնիւթն ապականիցեն, դատաստանաւ է ըստ հաճոյից նոցա առնել դարձեալ կամ զապականեալն ի գնոյն ըստ արժանոյն լնուլ եւ ապա լիով հասանել վարձու, ապա թէ ոչ՝ պակասեալ ի վարձէն ըստ արժանոյն, որպէս տեսանեն դատաւորք՝ արասցեն։ Իսկ գող գտեալ՝ ըստ Oրինացն հատուսցեն եւ զկորուսեալն վճարեսցեն։ Իսկ թէ վնասեալ իցէ՝ կամ ի մկանէ, կամ այնպիսի պատահի նիւթն, վասն բազում ժամանակեայ առ ինքեանս պահելոյ, կամ այլ ինչ վնասիցէ, հատուսցեն դատաստանաւ, զի ի գործել եւ ոչ յապականել ետուն։ Այլ ի նոցանէ եթէ գողասցին եւ զինքեանցն եւս, եւ հաւատարմասցի, անպարտ լիցին, ապա թէ ի գործ առեալն միայն եւ յամրագոյն տեղոջէ առեալ իցէ, ընդ կիսոյ վճար լիցի. իսկ յանզգուշութեան տեղի զեդեալն՝ լիով հատուսցեն։ Իսկ յաւարի երթալոյն անպարտք լիցին։ Այլ զգրաւ եդեալն եւ զկորուսեալն վճարեսցեն։ Իսկ զհրով այրեալն ի հասարակաց թշնամեաց՝ մի հատուսցեն, այլ վասն ինքեանց եղեալ՝ հատուսցեն, այլ տերանցն աղագաւ՝ մի հատուսցի։ Զայդ այդպէս դատեսցեն։

Վարձկանք, որք տերանց գործիւք վարին, որպէս երկրագործք, ի վնասելն զգործիս ըստ սովորութեան, անպարտք են, իսկ յիւրեանց ի գործսն վնասելով՝ վճար լիցի տերանցն։ Իսկ ինքեանց գործիւք վարելով, որպէս հնձողք, ինքեանց վնասն լիցի, իսկ եթէ զտեառն ի վարձու առցէ եւ ըստ սովորութեան վնասիցէ, տեառն լիցի։ Այլ թէ ի բան առեալ ի տեառնէ եւ վնասեսցէ, վճար լիցի. եւ թէ չար կամօք վնասելով՝ վճարեսցէ։

Զդատաստանս դատաստանի այսպէս պարտիմք իմանալ։ Զի յորժամ սպանողի կամ այլ չարագործի կրկին ցուցանէ պատիժս, քննել արժան է, զի յորժամ զգին արեանն, առցեն, թեթեւ ապաշխարութիւն լիցի։ Թէպէտ արեամբ գնոյ վճարիլ կարծի, մի՛ արասցեն առանց ապաշխարութեան, զի չիք գին մարդոյ, բայց միայն փոխանակ մեռանիլ ըստ Oրինացն եւ կանոնացն։ Այլ թէպէտ զիւրն գնելով զարիւն՝ զսպանելոյն կարծի, այլ չիք գին մարդոյ, ապաշխարութեամբ լցցի, զի գինն ըստ կարի եդաւ եւ ոչ ըստ արժանոյն։ Այդ բաւական լիցի, թէ չիցէ սովորութեամբ չարն, ապա թէ կարծիս իցէ դարձեալ վնասու, զխրատն առցէ եւ ձեռս։ Իսկ եթէ աղքատ իցէ, բաւական լիցի խրատն։ Իսկ տուգանք յաղագս արքունեացն գրեցաւ ըստ կարի, իսկ աւարն՝ փոխանակ տուգանի, այլ արեան գինն իւրոցն լիցի։ Այդ ըստ դատաստանի լիցի յայտ եկելոցն, իսկ անյայտքն խոստովանութեամբ ուղղեսցին ըստ իւրոյն սահմանի։ Միանգամայն ամենայն դատաստան ըստ իրին քննութեանն լիցի։ Իսկ պատիժն ըստ վնասուն համեմատ լիցի, որպէս չարագործաց զարականսն հատանել զանդամսն՝ նմանելով աստուածային դատաստանին, ըստ այնմ՝ հատուսցէ իւրաքանչիւր ըստ գործս, որպէս մեծատանն փոխանակ ոչ արբուցանելոյն՝ պասքումն, եւ ցանկացողաց չարեացն՝ հուր, եւ անողորմիցն՝ տանջանք, եւ ատողացն զլոյս գիտութեան՝ խաւարն, եւ որ ըստ այսմ։ Այդոցիկ նման լիցի եւ մերս դատաստան։

Ջրաղացպանք փորձ լիցին արուեստի ամենայն կազմուածի, զի մի՛ բազմատանջն ապականէ զկերակուրն աներկեղութեամբ։ Այնպիսի վնասողացն դատաստանաւ է ոչ վարձիլ, այլ զվնասն եւս տուժել։ Ապա թէ պատճառն ի գիջութենէ աղունին իցէ, անպարտ լիցին. իսկ ի ջուրն անցեալ զալիւրն վճարիցեն։ Այլ զգողացեալն՝ չորեքկին, եւ կռփողաց, այսինքն՝ մուխթասպաց, յանդիմանութիւն լիցի նշանակաց։ Այլ թէ աղացողն աւելի, քան զպատրաստեալն, ի վեր եւ ի խոնարհ արասցէ զքար ջրաղացին եւ վնաս ինչ արասցէ, վճարն ի նմանէն լիցի, զի ասել ի դէպ էր պատրաստողին եւ ոչ իւր համարձակիլ։ Այլ վարձն ըստ գաւառաց զանազանին, բայց փոփոխին ի նուազութենէ հացի եւ ջրոյ կամ յառաւելութենէ։ Եւ այդ անսահման լիցի յիրս դատաստանի։

Զի եւ այս բազում անգամ պատահի լինել՝ տալ զերիվար կամ այլ գրաստ եւ ի գործ առաքել զոք, եւ անտի լինի վնաս՝ կամ ի ջուր, կամ յարօտ, կամ շրջեցուցանել։ Եթէ խստերախ իցէ, եւ ոչ զգուշացոյց եւ բռնաբարելով առաքեաց, եւ հեծեալ անկաւ եւ մեռաւ, կամաւորի դատաստան լիցի. ապա թէ զգուշացոյց, եւ չէր խստերախ, եւ ոչ բռնադատեաց՝ ակամայի, զի ոչ էր յիւրոց եւ ոչ ի վարձկանաց։ Իսկ թէ կամօք չոգաւ վարձ զարշաւանսն առեալ, եւ զգուշացոյց, եւ խստերախ լինելով՝ անկաւ կամ՝ անվարժ գոլով, մանաւանդ թէ կատարեալ հասակաւ իցէ, անպարտ տէր կենդանոյն իցէ. իսկ թէ մանուկ իցէ, մի՛ լիցի անպարտ։ Իսկ թէ անկեալ ոչ մեռաւ, զդատարկութեանն եւ զբժկութեանն այդոքիւք դատեալս լցցեն, նաեւ ոչ զկատարեալ առողջանալն եւ զվնաս զգայութեանն։ Ապա թէ զերիվարն կամ զայլ ինչ զկենդանի հեծեալքն վնասիցեն՝ կամ բեկանելով, կամ սպանանելով, թէ զսովորականն պահելով հրահանգ ի վարելն, կամ ըստ պատուիրանի առաքողին, յորժամ նա առաքեաց, վարիցէ, անպարտ լիցի հեծեալն, յորժամ հաւատարմացուսցէ։ Ապա թէ արշաւանս արասցէ, եւ ոչ ըստ պատուիրանին վարիցէ, կամ ընդ դժուարինս կագիցէ եւ վնասիցէ, լիով տուժեսցի՝ պակաս ի մասնէ. իսկ կամաւոր տարողացն՝ բաւանդակն։

Հողադրամդ այժմ անուանեալ ոչ է ի կանոնական հրամանաց, զի կանոնք զանկողին եւ զայլ ինչ այսպիսի յիշատակէ։ Արդ, դրամդ հողոյ ի կապալաւոր քահանայից եղեւ վաճառել զգերեզմանս, մինչ զի եւ հաղորդի առնուն դրամ եւ Աւետարանի։ Բայց քրիստոնեայք ըստ յուսոյ տան զդրամ հողոյ, եւ այնոքիւք ոչ շատանան, այլ բռնադատեն եւ գայթակղեցուցանեն, որում համարս տալոց են Աստուծոյ, կամ զի այլոց քահանայից ըստ կարի տալ կամեցան, յայնմանէ ուսան եւ իւրքն պահանջել։ Այլ չէ պարտ քահանայից առանց կոչման գնալ ի մեռելոյ մահ վասն ինչս առնելոյ, ապա թէ սիրելի իցէ եւ կամ աղքատ, որ զով ոք ոչ ունիցի, երթիցէ առանց կոչման եւ ըստ այլ պատճառի, ի սուգ երթիցէ եւ մի՛ առցէ ինչ։ Իսկ քահանայ վախճանեալ, որ յաշխարհի իցէ, թէ չունի ժառանգ, եպիսկոպոսաց լիցի, իսկ զհասոյթսն իւր եպիսկոպոսն առցէ եւ զհանև դերձսն, եւ զանկողինն, զի նա է ձեռնադրող նորա, եւ զժողովուրդն ըստ կամաց իւրոց տացէ յայլ քահանայ. ապա թէ ժառանգ ունիցի, եւ արժանի լիցի, մի՛ փոխեսցէ, իսկ յանարժանից՝ փոխեսցէ, զի ժողովուրդ ժառանգութիւն ոչ է, բայց եպիսկոպոսին։ Քահանային է ժողովուրդ, զոր ձեռնադրէ տամբ իւրով, զի կանոնք ոչ հրամայէ զեղբարս երիցանց ուտել ի ժողովրդենէ, նոյնպէս եւ ոչ լինել ժողովուրդ եպիսկոպոսին, կամ թէ իցէ կին եւ որդիք միայն։ Այսպէս եւ իւրաքանչիւր ձեռնադրողք զձեռնադրեալսն կալցեն։ Իսկ հայրապետք, զի ի բազմաց ձեռնադրին, բազումք կալցին, այլ տունն ի բազմաց վայելէ՝ բազմաց լիցի, որպէս գրեալ է. ապա թէ ոչ կամեսցի հայրապետն՝ իւր լիցի։ Իսկ զխաչ, եւ զգիրք, եւ զշուրջառ, զոր տայ հայրապետն եպիսկոպոսին, զնոյն առցէ ի մահուն, իսկ զոր եպիսկոպոսն իւր լիցի արարեալ, նովիմբ զեպիսկոպոսարանն ում կամի՝ շնորհեսցէ։ Նոյնպէս արասցէ եպիսկոպոսն քահանային, թէ իցէ ժառանգ։