Գիրք Դատաստանի

Յարմարումն առն եւ կնոջ ըստ պատշաճի ցուցեալ է՝ ժամանակաւ երէց լինել առն, եւ կրսեր՝ կնոջն, որպէս ի ստեղծմանն ցուցաւ նախաստեղծիցն, զի ամենայնիւ իշխան լիցի այրն ի վերայ կնոջն, որպէս յայլսն, նմանապէս եւ յամուսնանալն։ Եւ թէ պատահի, որ այրն չկարէ զկինն ի կուսութենէ հանել, թէ կամ լիցի կնոջն, որ ի միասին կենան՝ կացցեն առ իրարս, ապա թէ ոչ կամ՝ բաժանեսցին, եւ առնու կինն զիւր պռոյգն զամենայն եւ ելանէ եւ առնու իւր այլ այր, զոր եւ կամեսցի։ Բայց մի՛ լիցի յաղագս այսոցիկ տուգանք առն, զի յոչ կամաց է ախտն. եւ ամենայն ինչ տացի ի կինն, բայց ի հանդերձիցն, զոր արարաւն երկոցունցն ի հարսանիսն։ Եւ թէ անասուն բերեալ իցէ կինն, զգլուխքն առցէ եւ զկէսն աճոյն, եւ կէսն այրկանն տացի վասն աշխատութեան եւ ծախիցն։ Եւ օժիտք եւ ծախք, զոր արարեալ են միմեանց ազգն եւ ազգայինքն յերկուց կողմանցն, մի՛ յիշեսցին, եւ ոչ ծախք հարսանեացն։ Սակայն հաւանութեամբ առն լիցի առն այլում. եւ այրն առցէ կին, որ այլ այր լինի առեալ, եւ մեռեալ իցէ այր կնոջն, զայն առցէ։

Եթէ պատահի առն եւ կնոջ դիւահարութիւն, քննել արժան է. թէ յառաջ քան զպսակն էր եւ ծածկեցաւ խաբէությամբ ծնողաց կնոջն, ի տունս իւրեանց առցեն, մինչեւ բժշկեսցի, եւ զամենայն ծախք ինքեանք վճարեսցեն, մինչեւ բժշկեսցի եւ ապա դարձցի յայրն իւր, եթէ կամեսցի այրն, ապա թէ ոչ՝ իշխան լիցի արձակել զկինն։ Ապա թէ ի տան առն պատահի դիւահարիլ, այրն հոգասցէ, մինչեւ բժշկեսցի կինն, եւ զամենայն ծախսն։ Ապա թէ յետ եւթն ամի ոչ բժշկեսցի, իշխան լիցի այրն արձակել զնա եւ առցէ այլ կին։ Եւ եթէ մանկունք իցեն, առ իւր հայրն թողցի, եւ կինն ընչիւք իւրովք ելցէ, եւ այրն, հրամանաւ կնոջն, այլ կին արասցէ, բայց ըստ կարողութեան հոգասցէ զկեանս։ Իսկ եթէ ի տան ծնողացն է դիւահարել, առանց հրամանի կնոջն արասցէ կին, առանց լնուլ եւթն ամացն կանոնացն. բայց կինն ընչիւք իւրովք ելցէ, եւ ծախքն եւ հանդերձն, որ ի պսակին, մի՛ յիշեսցին։ Նոյն դասաստան այսպէս լիցի, թէ առն պատահի ախտն գոդի կամ պիսակութիւն. եթէ յառաջ քան զպսակն էր, եւ ծածկեցին ծնողքն, իշխան է այրն թողուլ զկինն, նոյնպէս եւ այրն թէ իցէ այսպիսի ախտիւ, իշխան է կինն թողուլ զայրն եւ լինիցի այլում։ Իսկ եթէ յետ պսակին հանդիպի ախտքս այսոքիկ, ոչ է պարտ ննջել առ իրարս, այրն եւ կինն հայեսցին ի կեանս իւրեանց եւ ցուցցեն բժշկաց հոգեւորաց եւ մարմնաւորաց. եթէ գոյ հնար բժշկութեան՝ համբերեսցեն, ապա թէ ոչ՝ հրամանաւ առն եւ կնոջն արձակեսցին ի միմեանց։ Եւ որ առողջն իցէ, ամուսնասցի այլում, եւ մինչեւ ի մահ հոգասցեն զկեանս իւրեանց, եւ զպռոյգն անդրէն դարձուսցեն։ Եւ եթէ պատահի յերկար եւ անբժշկելի հիւանդութիւն առն կամ կնոջն, ոչ ունին իշխանութիւն արձակիլ ի միմեանց, միայն թէ խղճասցեն միմեանց՝ արձակեսցին. եւ որ առողջն իցէ, ամուսնասցի, եւ զինչսն հիւանդին անդրէն դարձուսցէն, եւ մինչեւ ի մահ զիրարս հոգասցեն, բայց ի տունս ծնողացն եւ ոչ երկոքինն ի մի տուն։

Եթէ ի տանէ առն գերի վարեսցի կինն, այր իւր գնեսցէ զնա։ եւ եթէ խռովեալ էր կինն եւ ի տունս ծնողացն գնացեալ էր եւ գերի վարեսցի, այրն եւ ծնողքն գնեսցեն։ Նոյն լիցի եւ այրն, եթէ գերի վարեսցի։ Եւ երբ գերեսցին, շրջելով խնդրեսցեն եւթն ամ, եւ թէ ոչ գտցեն, որ ազատն մնաց՝ ամուսնասցի հրամանաւ ծնողաց գերելոյն։ Եթէ իրք մնացեալ կայ ի գերելոյն բաժնէ, անդրէն դարձուսցեն ի ծնողսն գերելոյն։

Կան ոմանք, որ ախտիւ ատելութեանն զմիմեանս ատիցեն այր եւ կին, առանց բանի պոռնկութեան։ Եթէ յառաջ քան զպսակն էր ատելութիւնն, եւ այրն ատիցէ զկինն եւ կամենայ զբաժնիլն ի կնոջէն, բաժանեսցէ եպիսկոպոսն յետ բազում խրատու, եւ այսոց բաժինքն որպէս դիւահարացն լիցի։ Եւ ըստ կանոնաց դատաստանի այրն ոչ իշխէ առնուլ կին, եւ կինն առցէ իւր այր, առցէ եւ զպռոյգն եւ յերից զմինն յայրկան իրացն՝ տուգանք, վասն զի անարգեաց զպսակն օրհնութեան։ Նոյն դատաստան եւ կնոջն լիցի, եւ ոչ առցէ այր, բայց եթէ զղջացեալ միմեանց տացեն թողութիւն իրերաց՝ ամուսնասցին։ Բայց հրամանաւ եպիսկոպոսին լինիցի ամենայն ինչ։ Իսկ այսոցիկ տուգանք եւ ապաշխարութիւն գրեալ է ի կանոնս սուրբ։ Իսկ եթէ յետ պսակին ատիցեն զիրար այր եւ կին եւ որդիս ծնեալ իցեն, խրատիւ եւ տանջանօք եւ շատ ժամանակաւ՝ մեկնեսցին։ Եթէ ի կնոջէն է պատճառն, զկէս ընչից կնոջն տուգանք տացեն յայրն, վասն զի միացեալք են, եւ եթէ յառնէն՝ նոյնպէս, եւ ոչ իշխեն ամուսնանալ, բայց հրամանաւ միմեանց։

Եթէ կին ումեք շնասցի, արձակեսցէ զնա այր իւր եւ ինքն այլ կին արասցէ։ Եւ եթէ հաճոյ է առն, զի բնակեսցեն ի միասին, բարիոք է, զի պարտ է ի վերայ կնոջ իւրոյ։ Եւ ընչիցն դարձն՝ որպէս յինն կանոնին գրեցաք՝ վասն ատելութեանն։

Ամուլ կին մի՛ արձակեսցէ զնա այր իւր, զի Աստուծոյ է տալ զորդիս։ Փորձել պարտ է, զի թէ ի ցաւոց իցէ՝ բժշկօք առողջասցին։ Ապա թէ վասն ժառանգութեան տեսանիցէ կինն զայր իւր տրտմեալ, ըստ օրինակին Աբրահամու եւ Սառայի, տացէ կինն հրաման արձակման. բայց մի՛ լիցի զամուլն եւ զծննդականն ի միասին պահել։ Նոյնպէս, եւ թէ այրն իցէ անծնունդ, արասցէ, ըստ գրելոյդ։ Իսկ սահման ժամանակին եւթն ամ իցէ, եթէ ի պսակն աղջիկն հնգետասան տարոյ էր, եւ կտրիճն՝ ութուտասան. իսկ եթէ այլ պակաս էին՝ զնոյն, եւ համբերութեան ժամանակն առաւել լիցի։ Իսկ եթէ կինն այլ այր չկամենայ առնուլ, դնէ զնա այրն իւր յայլ տուն եւ անդ հոգասցէ զկեանս նորա մինչ ի մահ, եւ զինչս կնոջն տացէ եւ կինն լիով, եւ ինքն առցէ այլ կին ծննդական, հրամանաւ կնոջ իւրոյ։ Բայց եթէ յառաջ գիտէր զամլութիւնն, եւ տրփանօք զիրար առին, մի՛ լիցի մեկնիլ մինչ ի մահ։

Յորժամ կինն տեսանէ զայր իւր յարուագիտութեան, կամ յանասնապղծութեան, կամ թէ ընդ անօրինի պղծի կամ պղծեսցէ, կամ ի մարդասպանութեան, յայս պատճառանացս ի վերայ իշխան է կինն թողուլ զայր իւր եւ լիցի առն այլում։ Եւ զկէս ընչից առն առցէ կինն, ապա եթէ կամեսցի կինն թողուլ եւ ոչ։

Այր եւ կինն, եթէ ատելութեամբ զիրար թողցեն, եւ պատահի մեռանել զոր էառն, եւ այն, զոր թողեալն էր, անայր կայր, պարտ է առնուլ զայն, քանզի այլ պսակ ոչ հասանի նոցա. այլ ոչ բռնութեամբ, այլ կամօք վասն Աստուծոյ։

Յորժամ այր ոք գնայ ի ճանապարհ եւ յամիցէ, պարտ է կնոջ նորա համբերել։ Ապա եթէ լսէ վասն մահու ստուգիւ, մի՛ առցէ այր մինչեւ յեւթն ամն, ըստ սահմանի գերելոցն։ Իսկ եթէ յառաջ քան զսահմանն առն լիցի եւ կամ քան զստուգելն մահու, եւ գայցէ այրն, իշխան է առնուլ զկին իւր, թէ եւ այնմ առն պսակ ոչ հասանի, թէ եւ որդիս ծնեալ իցեն։ Ապա թէ այլ պսակ հասանի այս ճանապարհորդ այրկանս, իւր հրամանաւ լինի թողուլն եւ ոչ թողուլն։ Ապա թէ յետ եւթն տարոյն եւ սուտ մահուանն գայցէ յետոյ, մի՛ առցէ զկինն իւր, թէ այլ պսակ հասանի իւր, եւ այրկանն, որ զկինն առեալ էր, ոչ հասանի պսակ. թողցի կինն այնմ, որ ոչ հասանի պսակ։ Ապա թէ այնմ առն իցէ պսակ եւ իւր չիցէ, առցէ զկինն իւր, թէ եւ որդիս ծնեալ իցեն։ Իսկ եթէ այնմ ոչ իցէ պսակ եւ ոչ իւր, մի՛ առցէ, զի զկնի սահմանին դարձաւ։ Ապա թէ այսմ ոչ անսայցէ, հարցանեն ընդ կինն, եւ կինն ում կամիցի՝ լինի։ Իսկ եթէ գնայ մարդ յաշխարհ հեռի եւ կին արտասցէ, կին նորա մի՛ լինիցի այլում մինչեւ յեւթն ամ, եթէ զղջացեալ դարձցի։ Ապա թէ յետ այնորիկ ոչ գայ, եւ կինն ստուգեսցէ զչգալն, օրինօք առցէ իւր այր։ Իսկ եթէ զկնի եւթն ամին գայցէ, ոչ կարէ առնուլ զկինն, քանզի անարգեաց զպսակն օրհնութեան։