Գիրք Դատաստանի

Արդ, զմեծ եւ զտէրունական հրամանն եւ զպատուիրանն տեսանեմք այժմ կոխան լեալ ի մարդկանէ, քանզի ոչ ունիմք հրաման ի Քրիստոսէ երդնուլ։ Եւ այժմ յամենայն ոչինչ բանս եւ կարի յաճախապէս երդնուն յանուն Աստուծոյ մարդիկ ի փողոցս, ի շուկայս, ի տունս, ծերք եւ տղայք, քահանայք եւ ժողովուրդք, գիտնականք եւ անգէտք։ Եւ եթէ պատահի դատաստան լինել ոմանց, եւ հրամայէ դատաւորն երդնուլ ի վերայ իրաւանց, հակառակին եւ ասեն, եթէ Քրիստոս ասէ՝ ամենեւին մի՛ երդնուլ, եւ այլ շատ պատուիրանացն Քրիստոսի միտ ոչ դնեն ամենեւին։ Իսկ եթէ ասիցէ ոք՝ անհնարին է երդնուլ, եւ յայտ է, զի Աբրահամու երդուաւ Աստուած, ասելով ի ձեռն հրեշտակին՝ յանձն իմ երդուայ, ասէ Տէր, եւ Աբրահամ ծառային ետ երդումն, եւ դարձեալ՝ երդուաւ Տէր Դաւթի ճշմարտութեամբ։ Եւ թագաւորք երդնուն միմեանց, եւ խաղաղութիւն աշխարհի լիցի երդումն նոցա. նոյնպէս եւ՝ իշխանքն։ Արդ, եթէ այսոքիկ երդնուն, պարտ է երդնուլ յարդար դատաստանս։ Եւ արդ, այսպէս երդնուլ պարտ է. դիցի զձեռն ի վերայ Աւետարանին եւ ասիցէ՝ գիտէ Աստուած, եւ խաչս եւ Աւետարանս վկայ է սրտիս, զի այսպէս է, որպէս ասեմս, եւ ոչ ստեմ։ Եւ կամ ասիցէ՝ փառք սոցա եւ զօրութիւն, զի ճշմարիտ է, զոր ասեմս, եւ ոչ ստեմ։ Արդ, այսպիսի ասացեալքս խոստովանութիւն է. զԱստուած սրտագէտ գիտել, եւ զխաչն՝ Քրիստոսի նշան, եւ զԱւետարանն՝ Աստուծոյ բան, եւ զեկեղեցին՝ Աստուծոյ տուն։ Եւ եթէ հանդիպի ոք առաջի դատաւորաց անօրինաց եւ այլցեղ երդումն տացեն քրիստոնէի, եթէ ուրացիր զքո խաչն եւ զԱւետարանն, ամենեւին մի՛ առնուցուն յանձն, թէ եւ մահ հանդիպի։ Եւ դատաւորք մի՛ շուտով տայցեն երդումն եւ կամ յաղագս սակաւ ընչից, այլ ջանք դնեն եւ թողուլ տան զկէսն եւ զկիսոյն վճարն եւ եթէ ոչ երդնուն։ Եւ երդման կարգն գրեալ է ի կանոնսն, թէ որչափ ապաշխարեսցեն։ Իսկ եթէ կրօնաւոր իցէ եւ հարկ ունի երդման կամ երէց, բնաւ մի՛ երդնուցուն։ Եւ որո՞ց է պարտ երդնուլ։ Ամենայն ոք, որ ոչ իցէ իւրն վկայ կամ գիր գրեալ վկայիւք, երդումն կայ ի միջի։ Ապա թէ ոք զոք ըմբռնիցէ ի դատաստան, եւ չիցէ իւր վկայ եւ ոչ այնմ, որ ըմբռնեցաւն, հարկ է երդնուլ ոչ որ ըմբռնեացն, այլ այնմ, որ ըմբռնեցաւ։ Այլեւ եւ տեսցեն, թէ սուտակ ոք իցէ, չտացեն նմա երդումն, այլ՝ ճշմարտախօսին, զի թերեւս վախելով երկնչեսցի յԱստուծոյ եւ ոչ երդնու, եւ դատաստանն կատարի առանց երդման. Եւ թէ ըմբռնեն զոք ի գողութեան կամ ի բոզութեան, եւ ըմբռնողքն չունին վկայ, երդումն է նոցա, որք ըմբռնեցին, զի չարագործաց երդումն ոչ կայ։ Ապա եթէ գիտիցեն դատաւորքն եւ կամ այլք ի դատաւորաց կողմանէն եւ կամ այլ ատեանն ատենի վկայեսցեն, եթէ սուտ ըմբռնեալ իցեն ի գողութեան կամ ի շնութեան, երդումն լիցի այնպիսի գողոցն։ Եւ թէ ոչ է պարտ ամենայն հասակի երդնուլ, այլ քսան եւ հինգ ամաց եւ ի վերայ այնոցիկ է երդումն։ Եւ հիւանդաց ոչ է պարտ երդումն տալ եւ կամ երդնուլ, զի մահու կասկած ունին, գուցէ անապաշխար մեռանիցին։ Մանկան մի՛ լիցի երդումն վասն խակութեանն։ Ապաշխարողաց մի՛ լիցի երդումն, զի մի՛ մեղս ի վերայ մեղաց դիցէ։ Մաքսաւորաց եւ արբեցողաց եւ այլոց այսպիսեաց մի՛ լիցի երդումն։ Եւ արդ, գրեցաք զայս գիր երդման, այլ ոչ ոք դիւրաշարժ լիցի երդնուլ կամ սուտ, զի մի՛ դատապարտութիւն կրեսցէ յԱստուծոյ դատաստանին։ Եւ այս սակաւս, զոր գրեցաք, վասն չարութեան ժամանակիս է։ Եւ զի անօրէնք բազմացան ի վերայ մեր եւ նոքա դիւրաւ են յերդնուլ, վասն այնորիկ ուսուցաք ձեզ, թէ ո՞րպէս պարտ է երդնուլ, որպէս եւ գրեցաք ի ճառս, եւ մի՛ այլ կերպ, զի մի՛ դատեսջիք յԱստուծոյ։

Յայտնի է ամենեցուն հեռաւորութիւն հաւատացելոցն յանհաւատիցն, յասելն առաքելոյն՝ զի՞նչ միաբանութիւն է լուսոյ ընդ խաւարի, կամ՝ զի՞նչ բաժին կայ հաւատացելոյն ընդ անհաւատին։ Եւ Տէրն ասէ, թէ՝ որ ոչ հաւատայ յՈրդին Աստուծոյ, բարկութիւն Աստուծոյ մնայ ի վերայ նորա, եւ եթէ՝ որ ոչ ծնանի ի ջրոյ եւ ի Հոգոյ, ոչ տեսանէ զարքայութիւն Աստուծոյ։ Եւ Յովհաննէս առաքեալն ասէ՝ որ ոչ խոստովանի զՈրդին Աստուծոյ մարմնով եկեալ յաշխարհ, նա իսկ է նեռն։ Եւ ամենայն մարգարէքն ուրացողք ասեն զհեռացեալսն յուղիղ ճանապարհէն։ Զի թէպէտ եւ այժմ մահմետականք զԱստուած խոստովանին Հայր, այլ զՈրդի եւ զՀոգի ուրանան, եւ այս մեծ ուրացութիւն է։ Եւ արդ, եթէ յաստուածպաշտութեանն մեզ ընկերակիցք չեն, ոչ է պարտ առ նոսա ի դատաստան երթալ, զի զհին ատելին նոր սիրելի դժուար է առնել, զոր եւ գրէ առաքեալն Կորնթացոցն, ասելով. ոչ ոք է ի ձէնջ այնքան իմաստուն, որ կարիցէ իրաւունս ընտրեալ ի մէջ երբօր իւրոյ, այլ եղբայր ընդ երբօր դատի եւ զայն՝ ի մէջ անհաւատից, եւ եթէ՝ զանարգս եկեղեցոյ դատաւոր նստուցանէք։ Զի նոքա ըստ կրօնից իւրեանց առնեն դատաստան, զի զինչ իւրեանց գործքն է եւ հաւատն, նոյն եւ դատաստանն։ Թէպէտ եւ սկիզբն յօրինաց անտի Մովսիսի ունին, բազում ինչ այլայլեն եւ ըստ չար մտաց իւրեանց առնեն։ Սուտ վկայիւք վարին, եւ կեղծաւոր ատենիւ, եւ զրպարտ ճարտարօք, եւ անզեղջ երդմամբ։ Զմեռեալս զրկեն եւ զինչսն առնուն, թէ որբոց կու պահեմք, մեռեալք ի՞նչ առնեն։ Եւ այս այնոր նշան է, որ ոչ հաւատան, թէ բարի կամի առնել Աստուած մեռելոց, հայնց եւ նոքա ոչ տան մասն իւրեանց մեռելեացն։ Եւ զորբս եւ զայրիս, որք անժառանգ են, բնաւին զրկեն, թէ առնումք զիրքս եւ զգանձս պահեմք, եւ երբ մեծանան որբերն՝ տամք, եւ յետոյ սուտ գտանին ի խօսս իւրեանց։ Զկանայս ի վարձու ունին, եւ երբ զմտաւ ածեն զչար գործս իւրեանց, տան զվարձս զինչ զտան մի եւ թողուն եւ զորդիսն այլոց թողուն։ Անսահման եւ անխնայ գործեն զամենայն չարիս, զոր պատահի նոցա։ Եւ զլուացումն մարմնոյ սրբութիւն հոգոյ համարին, զհեշտութիւն մարմնոյ պատուեն է յոչինչ չարեաց յետ չգան։ Զարքայութիւն Աստուծոյ կանամբ ասեն առնուլ եւ զդրախտն՝ պոռնկանոց։ Աստուծոյ սիրելի ասեն զմոլորեցուցիչ առաջնորդն իւրեանց, զայն որ զարուագիտութիւն եւ զանասնապղծութիւն քարոզեաց։ ԶԱստուած ասեն պաշտեմք եւ զբան նորա ուրանան։ Յարութիւն խոստովանին եւ հոգոյ բաժին ոչ տան։ Հատուցումն ասեն գործոց եւ զամենայն մեղս գործեն եւ միայն զգերեզմանս դեղագործեն։ Զգինի հարամ ասեն եւ ամենքին արբենան, եւ զի մի՛ երկայնեցից զչարին նոցա։ Եւ արդ, եթէ այսպիսի օտարութիւն է ընդ մեզ եւ ընդ նոսա հաւատոց եւ գործոց, զի՞ ի դատաստան նոցա լիցի ըղորդութիւն մերոց օրինօք։ Եւ թէպէտ ըստ օրինացն բազում ինչ է նոցա, եւ հաւատամք օրինացն Աստուծոյ եւ ոչ նոցա։ Իսկ ուղիղ հաւատացելոցս ի Քրիստոս ոչ է պարտ դատաստանաւ նոցա վարիլ, քանզի մեք խոստովանիմք զԵրրորդութիւն սուրբ միով աստուածութեամբ եւ զօրութեամբ, որում փառք յաւիտեանս ամէն։

Հաւաքեցաք յառաջ յօրինացն Աստուծոյ, որ ետ Մովսիսի. առաջին՝ յԵլից, յԵրկրորդ օրինացն եւ յայլոց գլխոցն, երկրորդ՝ ի կանոնաց սուրբ հարցն եւ յԱւետարանէն, երրորդ՝ յամենայն սուրբ տառից ի հնոց եւ ի նորոց։ Եւ արդ, թէպէտ եւ համարձակեցաք մեք եւ գրեցաք զգիրս, սակայն եթէ հանդիպի ոք իմաստուն եւ թիւրութիւն գտցէ ի սմա, աղաչեմ, զի լցցէ զպակասն, քանզի ամենայն գիրք ոչ եթէ ի միում ժամանակի գրեալ են, այլ յայլ եւ այլ ժամանակս։ Զնոյն եւ այս սկիզբն եղեւ իմաստնոց՝ յաղագս զմեզ յիշելոյ ի բարիս։